นพลักษณ์

นพลักษณ์ (อังกฤษ: Enneagram of Personality) คือศาสตร์ที่ช่วยให้ผู้เรียนได้รู้จักกับตนเองตามความเป็นจริง ทำให้รู้จักจริตนิสัย วิชาที่คิดค้นเมื่อหนึ่งพันปี โดยริเริ่มแยกอุปนิสัยของมนุษย์ทั้งผู้หญิง และผู้ชายตำรานพลักษณ์เริ่มถือกำเนิดที่ ดินแดนตะวันออกกลางแหล่งอารยธรรมที่รุ่งเรื่องมานานกว่า 3,000 ปี โดยทั่วไปคนคิดว่าอุปนิสัยของมนุษย์มีนับร้อยนับพัน แต่ตำรานี้ระบุไว้ว่า นิสัยอารมณ์ของคนเมื่อวิเคราะห์ สรุปแล้วมีอยู่ 9 ลักษณะไม่มากไม่น้อยไปกว่านี้ มีอธิบายไว้ในลักษณ์ทั้ง 9 หรือ นพลักษณ์ ซึ่งปัจจุบันนักวิชาการด้านบริหารบุคคลได้นำศาสตร์นี้มาวิเคราะห์เจ้าหน้าที่พนักงานในองค์กรและทั่วไป เป็นศาสตร์องค์ความรู้โบราณระบบหนึ่งที่เกิดขึ้น โดยอาจารย์กลุ่มซูฟี ซึ่งเป็นนักภาวนาในศาสนาอิสลามได้ศึกษาบุคลิกภาพแก่นแท้ของมนุษย์ ได้พัฒนาเป็นศาสตร์ที่มีการถ่ายทอดในวงเฉพาะในหมู่ครูทางจิตวิญญาณ ในช่วงราวคริสต์ศักราชที่ 1920 ศาสตร์นพลักษณ์ถูกนำเข้ามาในทวีปยุโรปโดย G. I. Gurdjieff (ค.ศ. 1870–1949) แต่ยังคงถ่ายทอดในวงแคบ จนเมื่อประมาณปลายทศวรรษที่ 1960 Oscar Ichazo (เกิดเมื่อ ค.ศ. 1931) ได้ริเริ่มและฝึกอบรมเรื่องจิตวิญญาณ ที่เมืองอะริกา ประเทศชิลี และขยายไปทั่วทวีปยุโรปในเวลาต่อมา

ศาสตร์นพลักษณ์นี้ได้แบ่งอุปนิสัย จิตวิญญาณของคนออกเป็น 9 ลักษณ์ แยกนิสัยผู้คนออกเป็น 9 บุคคลิก 9 ลักษณะ การศึกษาตำรานพลักษณ์ทำให้เราเข้าใจบุคคลรอบข้าง ช่วยให้เราเข้าสังคมได้ การศึกษาอย่างลึกซึ้งทำให้สังคมสงบสุข อันเป็นสุดยอดของสัจธรรม

จิตนิสัยของคนในลักษณ์ทั้ง 9

คน 1 คนสมบูรณ์แบบ The Perfectionist                                                                                                     

เบอร์ 1 เขามีความคิดรอบคอบ การทำกิจกรรมทุกอย่างต้องเป็นแบบแผน วางแผนการทำงานรอบด้าน ทำให้บุคคลอื่นมองว่า เป็นผู้ที่ไม่เคยไว้ใจใคร คนที่ร่วมกิจกรรมในสังคมกับคนลักษณ์นี้ จะคิดว่าเขาเป็นคนไม่มีน้ำใจ เป็นคนหวาดระแวง และมีความคิดว่า คนรอบตัวไม่มีความรู้ความสามารถอย่างแท้จริง คนอื่นมักจะทำให้งานเสียหาย หรือไม่สามารถบรรลุเป้าหมายที่ได้วางแผนไว้ โดยมีความคิดว่า มนุษย์เป็นตัวตนที่เขาต้องเข้าควบคุมอย่างใกล้ชิด กิจกรรมงานทุกอย่างที่เขาเกี่ยวข้องต้องให้เขาเป็นผู้นำ เป็นคนวางแผนการทำงานตั้งแต่เริ่มต้นจนจบถึงจะวางใจได้ อุปนิสัยเช่นนี้ทำให้เขาเป็นคนที่ขาดเพื่อนคู่คิด ขาดเพื่อนแท้นิสัยชอบอยู่โดดเดี่ยว

คน 2 ผู้ให้ The Giver                                                                                                                                       

เบอร์ 2 เขามองโลกในด้านดีตลอดเวลา คนเบอร์ 2 เป็นบุคคลที่สร้างสรรค์ไมตรีกับคนทุกหมู่เหล่า เช่นบุคคลที่ใกล้ชิดเพื่อนร่วมงาน ญาติพี่น้องได้รักจะได้รับความปรารถนาดีจากคนลักษณ์นี้สม่ำเสมอ เมื่อถึงวันสำคัญ วันเกิดครบรอบแต่งงาน เขาไม่พลาดที่จะรำลึกถึงญาติพี่น้องมิตรสหายพร้อมสิ่งของกำนัล หน้าที่การงานของเขามักจะประสพความสำเร็จสืบเนื่องมาจากอุปนิสัยที่เอื้ออาทรต่อผู้คนรอบข้างผู้คนมักจะยินดีให้ความร่วมมือเมื่อเขาปรารถนาความช่วยเหลือ ในขณะที่มีภัยพิบัติเขาเสนอตัวเองเข้าช่วยเหลือทันที เป็นสาเหตุให้ถูกคนที่ไม่หวังดีหลอกลวงได้ง่าย สืบเนื่องจากการเป็นธุระจัดการนำตัวเองเข้าไปเกี่ยวข้องกับกิจกรรมสารธารณะ

คน 3 นักแสดง The Performer                                                                                                                      

เบอร์ 3 เป็นนักต่อสู้ชีวิตที่น่ายกย่องใฝ่ฝันแต่สิ่งดีๆ เขาชอบการแข่งขัน มีคติประจำตัวชีวิตคือการต่อสู้ สิ่งที่เขากระทำเพื่อต้องการให้ผู้คนยอมรับเขา ไม่ว่าจะเป็นหญิง หรือชาย คนเบอร์ 3 เป็นบุคคลที่ให้ความสำคัญต่อเพศตรงข้าม ถ้าเป็นสุภาพสตรีเธอจะเป็นผู้ที่พร้อมจะเป็นผู้นำทุกโอกาสที่เปิดให้เธอแสดงความรู้ความสามารถ ภาพลักษณ์ของคนเบอร์ 3 ต้องสดใสเรียบร้อยในทุกกริยาบทเนื่องจากการเป็นนักต่อสู้ที่ต้องการให้รูปลักษณ์เป็นที่ยอมรับของผู้คนทั่วไปเป็นประการแรก สิ่งใดที่จะทำให้เขาดูดีแม้ว่าราคาแพงเขาพร้อมที่จะซื้อมาเพื่อส่งเสริมภาพลักษณ์ให้โดดเด่น

คน 4 ผู้สร้างสรรค์ The Romantic                                                                                                                 

เบอร์ 4 บุคคลที่เปี่ยมไปด้วยอารมณ์ศิลปิน เป็นคนละเอียดอ่อนต่อสิ่งแวดล้อม มีรสนิยมในการเสพ คนเบอร์4พร้อมที่จะทุ่มแทบทุกสิ่งทุกอย่างเพื่อให้ผู้ที่เขาปรารถนาพึงพอใจเพื่อการได้ครอบครอง เมื่อได้ตามที่ตั้งใจแล้ว เขาก็จะไปค้นหาสิ่งใหม่ๆ ต่อไปคนลักษณ์นี้เป็นคนที่เสาะแสวงหาสิ่งที่ตัวเขาขาดหายไป ไม่ชอบสิ่งใดที่ธรรมดา สิ่งที่เข้ามาเกี่ยวข้องกับชีวิตต้องแปลกใหม่ เขามีจินตนาการไร้ขอบเขต มีความสร้างสรรค์สูง เขาพร้อมที่จะสระทุกสิ่งที่กำลังสร้างอยู่เพื่อมุ่งกับสัมพันธภาพใหม่ที่คิดว่าเร้าใจแทรกเข้ามาในชีวิต เขาจะเป็นคนที่ผู้คนรอบข้างหลงไหลได้อย่างง่ายดาย

คน 5 นักสังเกตการณ์ The Observer                                                                                                            

เบอร์ 5 เขาคือนักสังเกตการณ์เป็นคนชอบอยู่โดดเดี่ยวต้องการความเป็นส่วนตัวสูง เนื่องจากการประพฤติกรรมเช่นนี้ทำให้เขามีความมั่นใจว่าได้เฝ้าดูอย่างรอบด้านด้านแล้ว มองดูสังคมรอบตัวแล้วเมื่อเข้าไปร่วมกิจกรรมจึงจะมั่นใจได้ว่าไม่มีสิ่งผิดพลาด เมื่อได้มีโอกาสไปร่วมทำกิจกรรมกับสังคมหรือร่วมมือกับชุมชน ก่อนลงมือคนเบอร์ 5 ต้องการข้อมูลมาศึกษาตัดสินใจ และต้องมีการวางแผนงานตลอดเวลา แม้แต่การขับรถเดินทางที่เป็นกิจวัตรประจำวัน คนลักษณ์นี้ต้องมีการวางแผนการเดินทางไว้ล่วงหน้าทุกครั้งเป็นนิสัยปลอดภัยไว้ก่อน

คน 6 นักปุจฉา The Questioner                                                                                                                     

เบอร์ 6 คนลักษณ์นี้มองสังคมว่าเป็นสิ่งที่คุกคามล่วงล้ำชีวิตส่วนตัวของเขา การกระทำสิ่งใดที่ไม่ใช่กิจวัตรประจำวันเมื่อเขาจำเป็นต้องร่วมด้วย เขาจะหวาดระแวงว่าจะมีอันตรายหรือไม่ ต้องคิดวางแผนงานก่อนเริ่มต้น เป็นผู้ชอบร่วมงานและเป็นผู้ร่วมทีมงานที่ดี แต่ไม่ชอบเป็นผู้นำทีม ไม่ชอบผู้ที่ใช้อำนาจ เข้าใจและเห็นใจคนที่ถูกเอาเปรียบ ถ้าเขาได้เป็นผู้นำ เขาจะไม่สะดวกใจที่จะแสดงอำนาจ ชอบเก็บตัวไม่ค่อยชอบสังคมไร้สาระ ความที่เป็นคนระมัดระวังตัว จีงมักตั้งคำถามให้กับตัวเองเสมอ เป็นคนช่างสงสัยไปเสียทุกสิ่งทุกอย่าง ถ้าจะให้ระบุอาชีพที่เหมาะสม เขานักสืบ หน่วยรักษาความปลอดภัยที่ดีเยี่ยมเนื่องจากเป็นคนหวาดระแวงไปเสียหมด ปัญหาต่างๆ จึงไม่รอดไปจากสายตา

คน 7 ผู้พิถีพิถันในการเสพ รวมทั้งเป็นนักผจญภัย The Adventure                                                   

คนเบอร์ 7 เป็นบุคคลที่มีเสน่ห์ มองโลกในด้านบวก เขามีดีๆ สิ่งสร้างสรรค์ให้กับสังคม ขณะที่อยู่ในเหตุการณ์วิกฤติ เขาจะยิ้มได้อย่างเปิดเผยและเป็นบุคคลที่มักจะเห็นโอกาสในยามวิกฤติและฉกฉวยได้ทันเหตุการณ์ เป็นคนที่เปลี่ยนง่าย สิ่งที่ได้ประสพผลสำเร็จแล้ว เขาจะชื่นชมสักพักแล้วจะหันไปสนใจสิ่งใหม่ๆที่เข้ามาท้าทายความสามารถ และเขาจะไม่ลังเลใจที่จะอาสาทันที คติของเขา ชีวิตต้องการสร้างสรรค์ในสิ่งใหม่

คน 8 เจ้านายหรือคนกล้า The Protector                                                                                                    

คนเบอร์ 8 เป็นคนตรง แต่ไม่ใช่คนซื่อ คนลักษณ์นี้จะไม่ทนกันความไม่ยุติธรรมแม้ว่าจะไม่ได้เกิดแก่ตัวเขา ถ้ามีโอกาสเขาพร้อมที่จะนำเสนอความยุติธรรมเพื่อบุคคลอื่น หรือเพื่อสังคม เป็นลักษณ์ที่มีอุปนิสัยตัดสินใจเร็วถ้าเป็นสิ่งที่ยุติธรรม จนคนรอบข้างมองว่าเป็นคนก้าวร้าว ไม่อ่อนตามเหตุการณ์ที่ควรจะยอมๆกัน เปรียบได้ว่าเป็นคนแข็งนอกอ่อนใน ฟังเหตุผลที่ถูกต้อง ยอมรับในเวลาที่ผู้อื่นนำเสนอความยุติธรรมเพื่อให้ตัดสินใจ เป็นบุคคลที่ทนไม่ได้เมื่อเห็นคนอ่อนแอไม่สู้คน และเขามักจะไม่เข้าใจในสิ่งนี้ว่าคนผู้นี้ทนให้คนอื่นเอาเปรียบได้อย่างไร

คน 9 ผู้ประสานไมตรี The Peacemaker                                                                                                      

เบอร์ 9 เป็นบุคคลใฝ่สันติ เป้าหมายสำคัญของคนลักษณ์เก้าคือช่วยเหลือผู้อื่น ลักษณ์ที่เข้าใจเพื่อนมนุษย์ด้วยกันอย่างท่องแท้ ไม่ชอบการเสี่ยงภัยใดๆ ไม่ชอบความขัดแย้ง ที่ไหนมีการชุมนุมต่อต้านเขาจะปฏิเสธที่จะไปร่วมวง ถ้ามีสิ่งของสมบัติที่จะแบ่งกัน และเขาเป็นคนจัดการทุกคนจะได้สิ่งตอบแทนเท่าเทียมกัน คนลักษณ์นี้มีความเข้าใจเพื่อนมนุษย์ด้วยกันอย่างยอดเยี่ยม เขามีมนุษยสัมพันธ์ดี ในด้านส่วนตัวของคนลักษณ์นี้เขาไม่ชอบให้บุคคลอื่นมาก้าวก่ายชีวิตส่วนตัว คติประจำตัวคนลักษณ์นี้ เมื่อช่วยเขาไม่ได้ ก็ขออย่าได้ทำร้ายพวกเขาเลย

 เอ็นเนียแกรมหรือนพลักษณ์ คือ บูรณาการของภูมิปัญญาโบราณ ใช้ในการศึกษาบุคลิกลักษณะของบุคคล โดยแบ่งคนออกเป็น ๙ ประเภท ทำให้เข้าใจตนเองและผู้อื่นอย่างลึกซึ้ง นำไปสู่การพัฒนาตนเอง เข้าใจในความแตกต่างของเพื่อนมนุษย์ และช่วยพัฒนาทำให้ความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างกัน ปัจจุบันนิยมใช้เอ็นเนียแกรมในทางจิตวิทยา และเป็นซอฟต์สกิลในการบริหารจัดการทรัพยากรมนุษย์

สรุปลักษณ์ทั้ง ๙

ลักษณ์ ๑ คนสมบูรณ์แบบ นักปฏิรูป นักสู้เพื่อคุณธรรม คนมีศีลธรรม

• ข้อเด่น: มีจริยธรรม มีอุดมคติ สร้างผลงาน ไว้ใจได้ มีความยุติธรรม ซื่อสัตย์ มีวินัยในตนเอง มีมโนธรรม ช่วยเหลือคนอื่น มีความเป็นปรนัยไม่ใช้ความรู้สึก
• ข้อด้อย: ตัดสินคนอื่น ไม่ยืดหยุ่น ควบคุมคนอื่น กังวล ชอบโต้เถียง มักเหน็บแนม ไม่ประนีประนอม ดื้อ เอาจริงเอาจังเกินไป วิพากษ์วิจารณ์คนอื่น

ลักษณ์ ๒ ผู้ให้ ผู้ช่วยเหลือ ผู้คอยดูแล นักพัฒนาคน

• ข้อเด่น: น่ารัก อบอุ่น ปรับตัวเก่ง ใจกว้าง กระตือรือร้น กตัญญูรู้คุณ เข้าใจความรู้สึกคนอื่น แสดงความรู้สึกได้ดี เป็นมิตร เอาใจใส่ผู้อื่น
• ข้อด้อย: ชอบอ้อมค้อม เอาใจคนอื่นจนเกินไป แสดงความรู้สึกมากเกินไป ชอบควบคุม หวงแหนหรือแสดงความเป็นเจ้าของ ไม่จริงใจ เล่นบทผู้เสียสละจนตัวเองลำบาก เล่นเล่ห์เพทุบาย ฮีสทีเรีย

ลักษณ์ ๓ นักแสดง ผู้ใฝ่สำเร็จ ผู้สร้างความสำเร็จ ผู้ริเริ่ม

• ข้อเด่น: มีพลัง มีประสิทธิภาพ มองโลกในแง่ดี ขยันหมั่นเพียร ผลักดันตัวเอง เป็นนักปฏิบัติ มีความรับผิดชอบ ไม่หวงอำนาจ มีความสามารถ
• ข้อด้อย: เอาตัวเองเป็นศูนย์กลาง อวดอ้างตนเอง หลงลำพอง ฉาบฉวย ผูกพยาบาท ชอบช่วงชิงแข่งขันเกินไป หลอกลวง ปกป้องตัวเอง เป็นนักฉวยโอกาส

ลักษณ์ ๔ คนโศกซึ้ง ศิลปิน ผู้ใฝ่ความงาม ปัจเจกชน

• ข้อเด่น: เป็นตัวของตัวเอง รับรู้สิ่งต่างๆได้ดี แสดงออกได้ดี มีความคิดสร้างสรรค์ เป็นคนอบอุ่น คอยช่วยเหลือผู้อื่น ประณีต เห็นอกเห็นใจคนอื่น อ่อนโยน มีไหวพริบ
• ข้อด้อย: อารมณ์ไม่แน่นอน เก็บตัว หมกมุ่นกับตัวเอง ขี้อิจฉา เรียกร้องความต้องการทางอารมณ์ รู้สึกเจ็บปวดได้ง่าย วางท่ายโส ซึมเศร้า ชอบวิพากษ์วิจารณ์ ชอบตามใจตัวเอง

ลักษณ์ ๕ ผู้สังเกตการณ์ ฤาษี นักคิด นักค้นคว้าสำรวจ

• ข้อเด่น: มีความเป็นปรนัยไม่ใช้ความรู้สึก จดจ่อแน่วแน่ ฉลาด มีเมตตา เปิดกว้าง เข้าใจได้เร็ว ไว้วางใจได้ สงบ สนใจใฝ่รู้ เข้าใจอะไรได้ลึกซึ้ง
• ข้อด้อย: ชอบโต้เถียง หยิ่งยโส ตระหนี่ ช่างติ คิดในแง่ลบ ชอบเก็บตัว ดื้อ ตัดสินหรือตำหนิคนอื่น เก็บเรื่องต่างๆไว้ไม่ให้คนอื่นรู้ แปลกแยกจากคนอื่น

ลักษณ์ ๖ นักปุจฉา ผู้จงรักภักดี นักตั้งคำถาม คนช่างสงสัย

• ข้อเด่น: ซื่อตรง ระมัดระวัง สนใจใฝ่รู้ เอาใจใส่ผู้อื่น เห็นอกเห็นใจคนอื่น มีไหวพริบ เป็นนักปฏิบัติ มีความรับผิดชอบ ชอบช่วยเหลือสนับสนุน ซื่อสัตย์ เชื่อถือได้
• ข้อด้อย: วิตกจริต ชอบควบคุมคนอื่น เอาแน่ไม่ได้ หวาดระแวง ชอบต่อต้าน ไม่ยืดหยุ่น โกรธง่ายอารมณ์ร้าย ช่างสงสัย ชอบเยาะเย้ยเหน็บแนมเสียดสี ระแวดระวังจนเกินไป โหดร้าย

ลักษณ์ ๗ ผู้เสพย์สุข ผู้รู้รอบด้าน ผู้มีวิสัยทัศน์ ผู้ชื่นชมสิ่งดีๆในชีวิต

• ข้อเด่น: กระตือรือร้น มีพลัง มีชีวิตชีวา รักสนุก แสดงออกอย่างเป็นธรรมชาติ มีจินตนาการ มีเสน่ห์ สนใจใฝ่รู้ ร่าเริง โอบอ้อมอารี
• ข้อด้อย: เอาตัวเองเป็นศูนย์กลาง หุนหันพลันแล่น ชอบต่อต้าน เพ้อเจ้อ ร้อนใจอยู่นิ่งไม่ได้ ถือความคิดเห็นตนเองเป็นใหญ่ ปกป้องตนเอง วอกแวก เชื่อถือไม่ได้ ทำสิ่งที่เป็นผลเสียต่อตัวเอง

ลักษณ์ ๘ เจ้านาย ผู้นำ ผู้ท้าทาย ผู้ปกป้อง

• ข้อเด่น: มั่นใจในตนเอง มีพลัง พูดความจริง ตัดสินใจเฉียบขาด ตรงไปตรงมา ซื่อตรง ปกป้องคนอื่น ใจกว้าง ให้กำลังใจ กล้าหาญ
• ข้อด้อย: ขาดความละเอียดอ่อน ชอบครอบงำคนอื่น เอาตัวเองเป็นศูนย์กลาง ก้าวร้าวจนเกินไป เรียกร้องความต้องการ หยิ่งยโส ชอบต่อสู้ถกเถียง หวงแหนครอบครอง ไม่ประนีประนอม ชอบจับผิด

ลักษณ์ ๙ นักไกล่เกลี่ย ผู้ประสานไมตรี ตัวเชื่อม กาวใจ

• ข้อเด่น: ยอมรับคนอื่น อดทน ฉลาด เข้าอกเข้าใจคนอื่น มีความกรุณา อ่อนโยน ชอบช่วยเหลือ ไม่ตัดสินคนอื่น เปิดกว้าง
• ข้อด้อย: ก้าวร้าวแบบดื้อเงียบ ดื้อดึง เฉยเมย นิ่งเฉย ไม่มั่นใจในตนเอง ปกป้องตนเอง ใจลอย ขี้ลืม หมกมุ่นย้ำคิด ยอมตามคนอื่นมากไป